რა არის კათეტერული აბლაცია
კათეტერული აბლაცია არის არითმიების მკურნალობის მეთოდი, როდესაც სპეციალური კათეტერების (წვრილი ელექტრულად გამტარი სადენები) საშუალებით, რომლებიც გულში შეგვყავს სხვადასხვა მსხვილი სისხლძარღვიდან (ძირითადად ბარძაყის ვენიდან), ხდება არითმიის გამომწვევი კერის მონახვა და შემდეგ ამ კერის განადგურება სხვადასხვა ენერგიის ზემოქმედებით.
რა და რა სახის აბლაცია არსებობს და რა განსხვავებაა მათ შორის
რადიოსიხშირული (RF) აბლაცია. ყველაზე გავრცელებული და უნივერსალური არის რადიოსიხშირული (RF) აბლაცია, როდესაც კათეტერის წვერზე მიეწოდება მაღალი სიხშირის ელექტრული დენი, რაც იწვევს კათეტერის შეხების ზედაპირზე ქსოვილის გახურებას და გარკვეული ტემპერატურის მიღწევის შემდეგ ხდება ამ ქსოვილის განადგურება, ე.წ. „მოწვა“.
კრიოაბლაცია. რადიოსიხშირული (RF) აბლაციის შემდეგ მეორე პოპულარული მეთოდია კრიოაბლაცია. ამ შემთხვევაში სპეციალური კათეტერის შიგნით ხდება აზოტის ოქსიდის მიწოდება, რაც იწვევს კათეტერის შეხების ზედაპირზე ქსოვილის გაყინვას.
არსებობს აგრეთვე ენერგიის სხვა წყაროები, რომლებიც გაცილებით იშვიათად გამოიყენება, მაგ. მიკროტალღური აბლაცია, ლაზერული აბლაცია, ულტრაბგერით აბლაცია და ა.შ.
არსებობს აგრეთვე ალკოჰოლით აბლაცია, როდესაც ქსოვილის დაზიანება არა თერმულად, არამედ ქიმიურად ხდება.
დღეს აქტიური შესწავლის და გამოცდის ფაზაშია ე.წ. პულსური ველით აბლაცია (Pulsed Field Ablation), რომლის უპირატესობაა მხოლოდ კუნთოვანი ქსოვილის შერჩევითი დაზიანება და ე.წ. „გვერდითი დაზიანების“ არარსებობა.
ასევე მიმდინარეობს შესწავლა სხეულის გარედან დამიზნებითი რადიოთერაპიით არითმიის კერებზე ზემოქმედების (Stereotactic Body Radiation Therapy).
აქვს თუ არა უპირატესობა აბლაციის ამა თუ იმ სახეს
რადიოსიხშირული (RF) აბლაცია თუ კრიოაბლაცია?
რადგან დღეს ყველაზე ხშირად სწორედ რადიოსიხშირული ან კრიოაბლაცია გამოიყენება, სწორედ ამ ორ მეთოდს შევადარებ.
რადიოსიხშირული (RF) აბლაცია ყველაზე გავრცელებული, გამოცდილი და ეფექტური მეთოდია დღეისათვის კათეტერული აბლაციისთვის. ტექნოლოგია არის მარტივი, საიმედო, საშუალებას იძლევა კარგად გაკონტროლდეს აბლაციური დაზიანების ზომა და სიღრმე და კათეტერების ტექნოლოგია საშუალებას იძლევა, რომ რადიოსიხშირული აბლაციით ჩატარდეს პრაქტიკულად ნებისმიერი არითმიის აბლაცია.
კრიოაბლაცია დღეისათვის არ არის უნივერსალური აბლაციის მეთოდი ანუ ის არ გამოიყენება ნებისმიერი არითმიის აბლაციისთვის. მას აქვს თავისი ნიშა. ძირითადად ეს არის წინაგულთა ფიბრილაციის („მოციმციმე არითმიის“) დროს ფილტვის ვენების იზოლაცია და გაცილებით იშვიათად ის გამოიყენება ზოგიერთი დამატებითი გზის ან AV-კვანძოვანი ტაქიკარდიის აბლაციისთვის (ამ შემთხვევებში ყველაზე გავრცელებული მაინც რადიოსიხშირული აბლაციაა).
ითვლება, რომ რადიოსიხშირული (RF) აბლაცია უფრო მეტად ეფექტურია, ხოლო კრიოაბლაციას რეციდივის (ანუ არითმიის დაბრუნების) ცოტა მეტი ალბათობა აქვს. მეორეს მხრივ კრიოაბლაცია ცოტა უფრო მეტად უსაფრთხოა, რადგან გარკვეულ დონემდე გაყინვისას არასასურველი შედეგის განვითარების შემთხვევაში (მაგ. AV-ბლოკის) მისი უკუგანვითარებაა შესაძლებელი. სწორედ ამიტომ, AV-ბლოკის მაღალი რისკის შემთხვევაში ზოგჯერ კრიოაბლაციას ანიჭებენ უპირატესობას იმის მიუხედავად, რომ რეციდივი უფრო მეტი აქვს, ვიდრე რადიოსიხშირულ (RF) აბლაციას.
რომელ არითმიებზე გამოიყენება კათეტერული აბლაცია და რა შედეგები აქვს
კათეტერული აბლაცია გამოიყენება შემდეგ არითმიებზე:
თეორიულად კრიოაბლაციაც შესაძლებელია ყველა ზემოთჩამოთვლილ არითმიაზე იქნას გამოყენებული, თუმცა ტექნოლოგიის სირთულის, რეციდივის მაღალი პროცენტის და რადიოსიხშირული (RF) აბლაციის უფრო მაღალი ეფექტურობის გამო რეალურად კრიოაბლაცია უნივერსალურად არ გამოიყენება.
რას ველოდებით კათეტერული აბლაციისგან
ძალიან მნიშვნელოვანია ვიცოდეთ, თუ რას ველოდებით ამა თუ იმ არითმიის აბლაციისგან. ეს არითმიის ტიპზეა დამოკიდებული და ზოგი არითმიის შემთხვევაში ველოდებით მის სრულ განკურნებას, ხოლო ზოგი არითმიის შემთხვევაში სიმპტომების უკეთეს კონტროლს.
შესაბამისად, არასწორია ისიც, რომ ყველა შემთხვევაში აბლაციისგან არითმიის სრულ განკურნებას ელოდო, და ასევე ის, რომ არითმიის ნებისმიერი განმეორების შემთხვევაში აბლაცია არაეფექტურ მეთოდად ჩაითვალოს. ორივე ეს მოსაზრება სამწუხაროდ, ფართოდაა გავრცელებული დღეს.
ქვემოთ ჩამოთვლილია სხვადასხვა არითმიის შემთხვევაში რას უნდა ველოდოთ აბლაციისგან და რამდენ პროცენტში ხდება ამ შედეგის მიღწევა.
პაროქსიზმული სუპრავენტრიკულური ტაქიკარდია
AV-კვანძოვანი რეენტრული ტაქიკარდია (AVNRT).
ველოდებით სრულ განკურნებას. ერთი აბლაციით ეს მიიღწევა 98%-ში. განმეორებითი აბლაციის საჭიროება დგება 5%-ში.
WPW-სინდრომი და ფარული დამატებითი გზები.
ველოდებით სრულ განკურნებას. ერთი აბლაციით ეს მიიღწევა 92%-ში. განმეორებითი აბლაციის საჭიროება დგება 8-10%-ში.
ექტოპიური წინაგულოვანი ტაქიკარდია.
ველოდებით სრულ განკურნებას. ერთი აბლაციით ეს მიიღწევა 85-90%-ში. განმეორებითი აბლაციის საჭიროება დგება 10-15%-ში.
წინაგულთა ფიბრილაცია („მოციმციმე არითმია“)
წინაგულთა ფიბრილაცია ქრონიკული დაავადებაა. შესაბამისად, აბლაციით მისი, როგორც დაავადების განკურნება არ ხდება. მისი აბლაციისგან ველოდებით არითმიის სიმპტომური ეპიზოდების შემცირებას, შესაბამისად, ჰოსპიტალიზაციის შემცირებას და ცხოვრების ხარისხის გაუმჯობესებას.
წინაგულთა ფიბრილაციას აქვს სხვადასხვა ფორმა და აბლაციის შედეგებიც განსხვავებულია.
პაროქსიზმული ფორმის დროს (როცა არითმიის ეპიზოდები ხანმოკლეა და რამდენიმე დღეში ჩერდება თავისით ან ექიმის ჩარევით) აბლაციით სიმპტომური კონტროლი ხერხდება 70%-ში (ერთი აბლაციით) და 85-90%-ში (განმეორებითი აბლაციებით).
პერსისტული ფორმის დროს (როცა არითმიის ეპიზოდები ერთ კვირაზე მეტხანს ნარჩუნდება ხოლმე) აბლაციით სიმპტომური კონტროლი ხერხდება დაახლოებით 50%-ში (ერთი აბლაციით) და 75-80%-ში (განმეორებითი აბლაციებით).
ხანგრძლივად პერსისტული ფორმის დროს (როცა არითმია წელიწადზე მეტია უწყვეტად მიმდინარეობს) აბლაციას კიდევ უფრო დაბალი შანსები აქვს და ასეთ შემთხვევაში აბლაციის გადაწყვეტილება კარგად უნდა იქნას გააზრებული ექიმისა და პაციენტის მიერ.
წინაგულთა თრთოლვა
ტიპიური წინაგულთა თრთოლვის დროს ველოდებით მის სრულ გაქრობას და ეს მიიღწევა 85-90%-ში ერთი აბლაციით. განმეორებითი აბლაციის საჭიროება დგება დაახლოებით 10-15%-ში.
ატიპიური თრთოლვის შემთხვევაში, რაც ხშირად კარდიოქირურგიული ოპერაციების შემდეგ, წინაგულთა ფიბრილაციის გამო ჩატარებული კათეტერული აბლაციის შემდეგ ან ძალიან დაავადებულ წინაგულში წარმოიშობა ხოლმე, შედეგები უფრო მოკრძალებულია. თრთოლვის გაქრობა აბლაციით დაახლოებით 70-75%-ში ხდება, თუმცა ამისთვის შესაძლოა 2 ან 3 აბლაციის ჩატარება გახდეს საჭირო.
პარკუჭოვანი ექსტრასისტოლია
აქ მნიშვნელოვანია ვიცოდეთ, რომ ყველა ექსტრასისტოლია აბლაციას არ საჭიროებს. თუ ექსტრასისტოლია არ არის ძალიან ხშირი, არ არის სიმპტომური და არ იწვევს გულის კუმშვადი ფუნქციის დაქვეითებას, აბლაცია აუცილებელი არ არის.
აბლაციის შემთხვევაში მნიშვნელოვანია გავარჩიოთ, ეს არის სტრუქტურულად ჯანმრთელ გულში აღმოცენებული ექსტრასისტოლია (ე.წ. იდიოპათიური ექსტრასისტოლია) თუ გულის კუნთის სხვადასხვა დაავადების ფონზე (გადატანილი მიოკარდიუმის ინფარქტი, კარდიომიოპათია) განვითარებული.
იდიოპათიური ექსტრასისტოლია უფრო კარგად ემორჩილება აბლაციას, თუმცა აბლაციის შედეგები ძალიან არის დამოკიდებული იმაზე, თუ გულის რა უბნიდან მოდის ექსტრასისტოლია. ყველაზე ხშირად იდიოპათიური ექსტრასისტოლია მოდის მარჯვენა პარკუჭის გამოსავალი ტრაქტიდან და ამ შემთხვევაში აბლაციით ექსტრასისტოლიის გაქრობის შანსი დაახლოებით 85%-ია. სხვა უბნებიდან წამოსული ექსტრასისტოლიის შემთხვევაში აბლაციით მისი გაქრობის შანსები უფრო დაბალია და დაახლოებით 60-80%-ს შეადგენს.
პარკუჭოვანი ტაქიკარდია
აქაც უნდა გავარჩიოთ სტრუქტურულად ჯანმრთელ გულში განვითარებული პარკუჭოვანი ტაქიკარდია (იდიოპათიური პარკუჭოვანი ტაქიკარდია) და გულის სტრუქტურული პათოლოგიის დროს (გადატანილი მიოკარდიუმის ინფარქტი, კარდიომიოპათია) განვითარებული.
იდიოპათიური პარკუჭოვანი ტაქიკარდიის დროს აბლაციით ტაქიკარდიის ეპიზოდების შეწყვეტა მიიღწევა ისეთივე პროცენტში, როგორიც იდიოპათიური პარკუჭოვანი ექსტრასისტოლიის შემთხვევაში (იხ. ზემოთ).
სტრუქტურული პათოლოგიის შემთხვევაში (გადატანილი მიოკარდიუმის ინფარქტი, კარდიომიოპათია) განვითარებული პარკუჭოვანი ტაქიკარდიები სიცოცხლისთვის საშიში არითმიებია და ამ შემთხვევაში აბლაციით ამ ტაქიკარდიების სრული და საიმედო გაქრობა ძნელია ან შეუძლებელი. ამიტომ ასეთ პაციენტებს პირველ რიგში, უყენდებათ იმპლანტირებადი კარდიოვერტერ-დეფიბრილატორი უეცარი სიკვდილისგან თავდაცვის მიზნით. პარკუჭოვანი ტაქიკარდიის ხშირი, განმეორებითი ეპიზოდების დროს კი ტარდება კათეტერული აბლაცია, რომლის მიზანია ტაქიკარდიის ხშირი ეპიზოდების შემცირება და შეძლებისდაგვარად მათი აღმოფხვრა. ასეთი არითმიების აბლაცია რთული და სარისკო პროცედურაა და მიუხედავად იმისა, რომ ამ პარკუჭოვანი ტაქიკარდიების კონტროლი აბლაციით საკმაოდ ხშირად ხერხდება, არც ისე იშვიათია გვიანი რეციდივის შემთხვევები.
რამდენად უსაფრთხოა კათეტერული აბლაცია
კათეტერული აბლაცია, ჩვეულებრივ, საკმაოდ უსაფრთხო პროცედურაა, თუმცა როგორც ყველა ინვაზიურ ჩარევას, მასაც ახლავს გართულებების გარკვეული რისკი.
ეს გართულებები განვითარების სიხშირის მიხედვით შემდეგია:
-
~1%
-
შეიძლება განვითარდეს ჰემატომა ან არტერიულ-ვენური ფისტულა სისხლძარღვის პუნქციის არეში.
-
გულის რიტმის დარღვევა, რომელმაც შეიძლება მოითხოვოს ელექტრული ან ფარმაკოლოგიური კარდიოვერსია
-
-
~0,2%
-
თრომბის წარმოქმნა გულში, რამაც შეიძლება ფილტვის არტერიის თრომბოემბოლია ან ინსულტი გამოიწვიოს.
-
თრომბის წარმოქმნა ფეხის ღრმა ვენებში, რაც ქმნის ფილტვის არტერიის თრომბოემბოლიის საშიშროებას.
-
-
~0,1%
-
გულის პერფორაცია (გახვრეტა) და პერიკარდიუმის ტამპონადა (სისხლის ჩადგომა გულის ”პერანგში”). ეს შეიძლება იყოს როგორც უმნიშვნელო, ისე სიცოცხლისათვის საშიშიც და საჭირო გახდეს სასწრაფო პერიკარდიოცენტეზი (ჩაღვრილი სისხლის ჩხვლეტით გამოღება) ან კარდიოქირურგიული ოპერაცია.
-
გულის სრული ბლოკადა, რის შემდეგაც საჭირო გახდება მუდმივი პეისმეკერის იმპლანტაცია.
-
ინფექცია
-
რენტგენის სხივებით გამოწვეული რადიაციური დაზიანება
-
გულის სარქვლის დაზიანება
-
კორონარული არტერიის დაზიანება
-
ალერგიული რეაქცია რომელიმე მედიკამენტზე.
-
-
ლეტალური შედეგის რისკი შეადგენს დაახლოებით 0.03%.